Grzyby mikroskopowe

Grzyby mikroskopowe – co to jest?

Grzyby mikroskopowe to niewielkie organizmy, widoczne jedynie pod mikroskopem, należące do królestwa grzybów. Występują powszechnie w przyrodzie – w glebie, powietrzu, na roślinach, a także w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności. Zarodniki i fragmenty grzybni unoszą się w atmosferze, stanowiąc część tzw. bioaerozolu. Choć odgrywają istotną rolę w rozkładzie materii organicznej, mogą być także źródłem silnych alergenów.

Grzyby mikroskopowe – budowa i charakterystyka

Pod względem budowy grzyby mikroskopowe składają się z:

grzybni – sieci cienkich nitek zwanych strzępkami,
zarodników – służą do rozmnażania.

Zarodniki są niezwykle lekkie i łatwo przenoszone przez wiatr, co powoduje szerokie rozprzestrzenianie się w środowisku. Do najczęściej spotykanych i najbardziej uczulających należą gatunki Alternaria i Cladosporium, a także Penicillium i Aspergillus. W powietrzu atmosferycznym, stężenie grzybów może osiągać tysiące zarodników na metr sześcienny – szczególnie w okresie letnim i jesiennym.

Grzyby mikroskopowe Alternaria i Cladosporium – najczęstsze alergeny

Alternaria alternata

Alternaria alternata to gatunek grzyba kosmopolitycznego, który rozwija się na martwej materii organicznej, w glebie i na roślinach. Najoptymalniej czuje w ciepłych i wilgotnych warunkach. Zarodniki ma stosunkowo duże, wielokomórkowe i brązowe, z charakterystycznymi przegrodami.

W Polsce objawy alergii na Alternaria pojawiają się najczęściej w lipcu i sierpniu, gdy stężenie zarodników w powietrzu przekracza 80 w 1 m³. Opisany gatunek jest jedną z głównych przyczyn alergicznego nieżytu nosa i astmy.

Cladosporium herbarum

Grzyby z rodzaju Cladosporium są jednymi z najczęściej występujących w atmosferze, zwłaszcza w klimacie umiarkowanym. Posiadają mikroskopijne zarodniki, osiągające niezwykle wysokie stężenia – nawet do kilkunastu tysięcy w 1 m³ powietrza.

Dla populacji polskiej wartość progowa, po której mogą wystąpić objawy alergii, wynosi około 2800 zarodników/m³. Największe stężenie przytoczonego gatunku obserwuje się od czerwca do sierpnia. Cladosporium często kolonizuje również wnętrza budynków o podwyższonej wilgotności.

Objawy alergii na grzyby mikroskopowe

Alergia na grzyby mikroskopowe może mieć charakter:

sezonowy – związany z pyleniem zarodników
lub całoroczny – spowodowany obecnością pleśni w pomieszczeniach.

Objawy dotyczą różnych układów organizmu:

Układ oddechowy: katar, kichanie, kaszel, duszności, świszczący oddech, drapanie w gardle.
Oczy: łzawienie, zaczerwienienie, podrażnienie, zapalenie spojówek.
Skóra: wysypka, świąd, podrażnienie lub zaostrzenie atopowego zapalenia skóry.

U uczuleniowców objawy mogą przypominać astmę lub przewlekłe zapalenie zatok. Często alergia na grzyby współwystępuje z uczuleniem na pyłki roślin lub roztocze kurzu domowego.

Gdzie występują grzyby mikroskopowe wraz z alergenami?

Zarodniki grzybów mikroskopowych obecne są zarówno na zewnątrz, jak i wewnątrz budynków:

Na zewnątrz: w glebie, na obumarłych roślinach, w uprawach, na drewnie.
Wewnątrz: w miejscach o podwyższonej wilgotności – łazienkach, piwnicach, kuchniach, pralniach, a także w systemach klimatyzacyjnych i na roślinach doniczkowych.

Drewniane domki letniskowe, altanki czy sauny również stanowią sprzyjające środowisko dla rozwoju grzybów pleśniowych.

Czynniki ryzyka i zapobieganie alergii na grzyby mikroskopowe

Aby zmniejszyć ryzyko kontaktu z alergenami grzybów mikroskopowych, warto:

Utrzymywać odpowiednią wilgotność powietrza (poniżej 50%), korzystając z osuszaczy.
Regularnie wietrzyć pomieszczenia i unikać nadmiernego zawilgocenia.
Usuwać zagrzybione powierzchnie i wymieniać uszkodzone elementy budynku.
Stosować oczyszczacze powietrza, które redukują stężenie zarodników i pyłów.
Kontrolować stan klimatyzacji i filtrów wentylacyjnych.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o alergenach i sposobach radzenia sobie z alergią, sprawdź inne artykuły na naszym blogu, np. związane z pyleniem brzozy, ambrozji lub olchy. Zachęcamy też do zapoznania się ze wpisem dotyczącym krzyżowości alergenów.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania o grzyby mikroskopowe

Jakie są pierwsze objawy alergii na grzyby mikroskopowe?

Pierwsze objawy alergii na grzyby mikroskopowe często przypominają przeziębienie lub inne alergie wziewne. Do najczęstszych, wczesnych symptomów należą m.in. wodnisty katar, częste kichanie, uczucie zatkanego nosa, a nawet zaczerwienienie, łzawienie, a nawet zapalenie spojówek, rzadziej wysypki, świąd lub zaostrzenie objawów atopowego zapalenia skóry.

Jak skutecznie usunąć pleśń i grzyby z mieszkania?

Skuteczne usunięcie pleśni wymaga działania dwutorowego: pozbycia się widocznych wykwitów oraz wyeliminowania przyczyny powstawania.

Czy grzyby mikroskopowe w domu są niebezpieczne dla zdrowia?

Tak. Długotrwała ekspozycja na grzyby mikroskopowe (pleśń) w domu może być szkodliwa dla zdrowia, nie tylko dla alergików. Poza wywoływaniem reakcji alergicznych, pleśń może prowadzić do problemów z układem oddechowym, produkcji mikotoksyn i ogólnego osłabienia organizmu.

ŹRÓDŁA:

Buczyłko K.: Nie tylko alergeny: Alternaria alternata. Alergia, 2016.
Dąbrowiecki, P., & Rapiejko, P. (2019). Ekspozycja na alergeny grzybów mikroskopijnych w pomieszczeniach mieszkalnych a objawy ze strony układu oddechowego. Alergologia Polska.
Rapiejko, P., Lipiec, A., & Samoliński, B. (2020). Stężenia zarodników grzybów mikroskopijnych z rodzaju Cladosporium i Alternaria w powietrzu atmosferycznym Polski a objawy kliniczne u chorych na alergię. Alergologia Polska.
Wiszniewska, M., & Walusiak-Skorupa, J. (2019). Grzyby mikroskopowe jako zawodowy czynnik alergizujący. Medycyna Pracy.
Szepietowski, J., & Krajewski, P. (2018). Alergeny środowiskowe. W: A. Kaszuba (red.), Dermatologia i choroby alergologiczne. Wydawnictwo Czelej.