Typowe objawy alergii — kompleksowy przewodnik

Alergia to nadwrażliwość układu odpornościowego na czynniki takie jak pyłki roślin, sierść zwierząt lub pleśń. U osób uczulonych, kontakt z alergenami może wywołać objawy od łagodnych po zagrażające życiu. W tym artykule omówimy typowe objawy alergii, metody odróżnienia uczulenia od przeziębienia oraz sposoby złagodzenia symptomów nadwrażliwości.

SPIS TREŚCI

1. Jakie są objawy alergii?
2. Jak długo ustępują objawy alergii?
3. Jak złagodzić objawy alergii?
4. Jak odróżnić alergię od przeziębienia?
5. Jak radzić sobie z alergią?
6. FAQ — Najczęściej zadawane pytania o alergię

Jakie są objawy alergii?

Standardowe objawy alergiczne zależą od rodzaju alergii, stopnia uczulenia oraz sposobu kontaktu z alergenem wziewnym lub innym. W wielu przypadkach symptomy pojawiają się już po kilku minutach od ekspozycji — mogą dotyczyć dróg oddechowych, układu pokarmowego, skóry, a nawet całego organizmu. W skrajnych przypadkach może dojść do wstrząsu anafilaktycznego lub obrzęku naczynioruchowego.

Najczęstsze objawy alergii obejmują:

• katar i kichanie (alergiczny nieżyt nosa),
• świszczący oddech, duszność,
• alergiczne zapalenie spojówek — swędzenie, łzawienie i pieczenie oczu,
• wysypki skórne, pokrzywka, atopowe zapalenie skóry,
• dolegliwości pokarmowe — wymioty, bóle brzucha, biegunka,
• ogólne złe samopoczucie, zmęczenie, ból głowy.

Teraz przejdźmy do konkretnych rodzajów alergii wraz z objawami.

Alergia na pyłki roślin

Alergia na pyłki roślin jest jedną z typowych form alergii wziewnych. Stanowi wynik nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na zarodniki:

• traw — m.in. tymotka łąkowa, kupkówka pospolita, wiechlina łąkowa, wyczyniec łąkowy i kostrzewa czerwona,
• drzew — m.in. leszczyna, olcha, dąb, platan, buk, wierzba, rzadziej topola,
• chwastów — m.in. bylica, ambrozja oraz babka lancetowata.

Pierwsze objawy alergii na pyłki pojawiają się najczęściej w dzieciństwie lub wieku nastoletnim. Rzadziej zdarza się, że przypadają na czwartą lub kolejną dekadę życia. Pylenie roślin wywołuje typowe objawy sezonowe:

• kichanie i wodnisty katar,
• alergiczne zapalenie spojówek,
• zatkany nos i świąd gardła,
• suchy kaszel, czasem świszczący oddech,
• bóle głowy, zmęczenie,

Jeżeli w okresie wysokiego pylenia — od maja do września — obserwuje się nasilone objawy ze strony układu oddechowego, należy niezwłocznie zgłosić się do alergologa.

Alergia na pokarmy

Metody odżywiania połączone z rodzajem spożywanych pokarmów są różne w zależności od etapu życia. Dlatego w różnych grupach wiekowych inne będą zarówno składniki wywołujące alergię na pokarmy, jak i sposoby manifestacji nadwrażliwości.

Zgodnie ze stanowiskiem Polskiej Sekcji Alergologii Żywności w roku 2017 udowodniono, że najczęstszą przyczyną alergii pokarmowej w okresie niemowlęcym są białka mleka krowiego i jaja kurzego. Natomiast w przypadku osób dorosłych są to orzeszki ziemne i inne orzechy oraz mięso ryb, skorupiaki, owoce i warzywa.

Wykazano również, że podłoże występowania alergii na pokarmy jest po części genetyczne i środowiskowe. Przykładowo, zanieczyszczenie środowiska, przetworzona żywność, a także stres lub częste infekcje mogą wpływać na funkcjonowanie genów odpowiedzialnych za odporność organizmu. W efekcie, układ immunologiczny może wykazywać nadwrażliwość na czynniki otoczenia wdychane z powietrzem i dostarczane z pożywieniem.

Objawy alergii na pokarmy mogą obejmować:

• bóle brzucha, nudności, wymioty i biegunkę,
• pokrzywkę, wysypkę i atopowe zapalenie skóry,
• opuchliznę ust, języka i gardła, w tym niebezpieczny obrzęk naczynioruchowy,
• wstrząs anafilaktyczny — gwałtowną, zagrażającą życiu reakcję organizmu.

Objawy alergii pokarmowej IgE-zależnej mogą pojawiać się w czasie od kilkunastu minut do aż kilku godzin po posiłku. Intensywność, a także czas pojawienia się pierwszych oznak uczulenia zależą od m.in. ilości spożytego alergenu. Ponadto, wystąpienie symptomów może przyspieszyć wysiłek fizyczny, infekcja, alkohol oraz przyjmowane leki.

Alergia na sierść zwierząt

Uczulenie na sierść to precyzyjniej uczulenie na białka znajdujące się w ślinie, moczu, naskórku lub łoju zwierząt. Po wysuszeniu, alergeny mogą być przenoszone drogą powietrzną, przez bezpośredni dotyk lub przez nośniki — ubranie, pościel lub buty.

Ryzyko uczulenia może więc występować nawet w domach bez pupilów, gdyż alergeny odzwierzęce mogą być transportowane na ubraniach, skąd najczęściej wnikają drogą oddechową do organizmu człowieka. Oczywiście, alergeny psów i kotów w największych skupiskach nadal występują w mieszkaniach, w których przebywają.

Objawy alergii na sierść zwierząt:

• napadowe kichanie, zatkany nos, wodnisty katar,
• zapalenia spojówek — pieczenie, łzawienie oczu,
• duszność, kaszel, nasilenie astmy,
• objawy skórne po bezpośrednim kontakcie.

Do reakcji alergicznej może dojść w przypadku:

• wdychania alergenów w wyniku bezpośredniego kontaktu ze zwierzęciem,
• ekspozycji na alergeny obecne w środowisku: zawieszone w powietrzu i wzbijane w górę poprzez trzepanie odzieży,
• kontaktu z ubraniami, narzutami, kocami czy derkami końskimi mającymi kontakt ze zwierzętami,
• spożywania surowego lub średnio ugotowanego mięsa (np. koniny),
• ukąszenia przez zwierzę (sporadycznie).

Alergia na pleśń

Alergia na pleśń to nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na kontakt z zarodnikami grzybów, które najintensywniej rozwijają się w wilgotnych i ciepłych środowiskach — glebie, opadłych liściach i miejscu gnijących roślin. Obecne są też w pomieszczeniach, takich jak łazienki, kuchnie czy piwnice.

Przyczyną uczulenia na pleśń jest nadwrażliwość na zarodniki grzybów, które często unoszą się w powietrzu. Mogą być zatem wdychane, co wywoła reakcję alergiczną u alergika. Najczęściej uczulające gatunki to Alternaria, Aspergillus, Cladosporium oraz Penicillium.

Objawy alergii na pleśń to:

• zatkany nos, kichanie,
• kaszel, duszność,
• pieczenie gardła,
• swędzenie nosa i oczu,
• przewlekłe zapalenie zatok.

W cięższych przypadkach alergii na pleśń mogą wystąpić dodatkowe dolegliwości, takie jak przewlekłe zapalenie zatok, alergiczna aspergiloza oskrzelowo-płucna bądź astma. Długotrwała ekspozycja na alergeny może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, zwłaszcza u osób z wcześniejszymi schorzeniami układu oddechowego.

Alergia na jad owadów błonkoskrzydłych

W Polsce, głównymi sprawcami uczulenia na jad owadów błonkoskrzydłych są pszczoły i osy. Znacznie rzadziej żądlą trzmiele z rodziny pszczołowatych oraz szerszenie i klecanki z rodziny osowatych, których jad zazwyczaj uczula z powodu reaktywności krzyżowej z jadem pszczoły i osy. W wyniku użądlenia, na skórze pojawia się obrzęk, zaczerwienienie i swędzenie, co jest naturalną reakcją organizmu u większości ludzi.

Osoby, u których przeciwciała się nie wytworzyły, nie doświadczają uczulenia. Natomiast u alergików, układ odpornościowy nadmiernie reaguje na jad, wywołując silne objawy przy kolejnych użądleniach. W tym przypadku, alergia na jad owadów błonkoskrzydłych może przebiegać łagodnie lub ciężko.

Łagodne objawy obejmują:

• zaczerwienienie i ból w obrębie miejsca użądlenia;
• łagodny lub umiarkowany obrzęk;
• swędzenie skóry;
• uczucie ciepła wokół ukąszenia.

Ciężkie objawy to:

• trudności z oddychaniem
• szybkie tętno lub spadek ciśnienia,
• nudności i zawroty głowy,
• rozległa pokrzywka,
• obrzęk naczynioruchowy gardła i języka.

Jeśli po użądleniu wystąpią ciężkie objawy — należy natychmiast wezwać pomoc medyczną.

Jak długo ustępują objawy alergii?

Czas ustępowania objawów alergii zależy przede wszystkim od rodzaju nadwrażliwości, indywidualnej reakcji organizmu oraz okresu ekspozycji na alergen.

• Alergie wziewne: symptomy — katar, kichanie, łzawienie oczu lub duszności — zanikają dopiero po kontakcie z alergenem. Objawy zazwyczaj ustępują w ciągu kilku godzin po zakończeniu ekspozycji. W sezonie pylenia mogą jednak nawracać codziennie, a przy stałej obecności alergenów mogą mieć charakter przewlekły.
• Alergia na jad owadów: miejscowe objawy — obrzęk, zaczerwienienie lub ból w miejscu użądlenia — mogą się nasilać w ciągu 24–48 godzin i utrzymywać nawet do 10 dni. W przypadku reakcji ogólnoustrojowej, jak np. wstrząs anafilaktyczny, konieczna jest natychmiastowa interwencja medyczna i dalsze monitorowanie stanu zdrowia alergika.
• Alergia pokarmowa: objawy, jak pokrzywka, ból brzucha, nudności czy biegunka, pojawiają się zwykle w ciągu kilku minut do kilku godzin po spożyciu alergenu. Ustępują zazwyczaj w ciągu 1–2 dni od momentu całkowitej eliminacji z organizmu.
• Alergia na pleśń: dolegliwości, jak przewlekły kaszel, zatkany nos, duszności lub podrażnienie oczu, mogą utrzymywać się tak długo, jak trwa kontakt z zarodnikami pleśni. W środowisku o wysokiej wilgotności symptomy mogą mieć charakter długotrwały i wymagać interwencji środowiskowej.
• Alergia na sierść zwierząt: kontakt z alergenami obecnymi w naskórku, ślinie bądź moczu zwierząt domowych może powodować objawy trwające od kilku godzin do kilku dni po ustaniu ekspozycji. U alergików, symptomy mogą utrzymywać się nawet w otoczeniu, w którym wcześniej przebywały zwierzęta ze względu na obecność alergenów w powietrzu i na powierzchniach.

Jak złagodzić objawy alergii?

Najlepszym sposobem na złagodzenie objawów alergii jest zwyczajne unikanie kontaktu z alergenem. To jednak nie zawsze jest możliwe, dlatego wiele osób decyduje się na poniższe rozwiązania:

1. leki przeciwhistaminowe — hamują reakcje alergiczne,
2. krople do oczu i nosa — łagodzą objawy zapalenia spojówek i nieżytu nosa,
3. glikokortykosteroidy — w formie wziewnej lub maści na zmiany skórne,
4. immunoterapia (odczulanie) — szczególnie przy alergii na jad owadów, pyłki, sierść,
5. W przypadku alergii pokarmowej konieczna jest eliminacja uczulającego składnika z diety.

Jak odróżnić alergię od przeziębienia?

To jedno z najczęstszych pytań zadawanych przez pacjentów. Objawy bywają łudząco podobne, ale symptomy różnią się kilkoma kluczowymi cechami, dlatego w kwestii jak odróżnić alergię od przeziębienia pomoże następująca tabela: