A
Akarycydy
Środki chemiczne stosowane do zabijania roztoczy i unieszkodliwiania ich jaj. Używane np. w preparatach do prania pościeli.
Albuminy surowicze
Białka obecne w surowicy, moczu, naskórku i mięsie zwierząt. Dla alergików ważne — tracą właściwości alergizujące pod wysoką temperaturą. Przykłady: Can f 3 (pies), Fel d 2 (kot), Gal d 5 (jajo), Bos d 6 (mleko/wołowina).
Alergen
Substancja wywołująca reakcję alergiczną.
Alergen główny
Specyficzna cząsteczka, odpowiedzialna za większość alergii z danego źródła. Np. Der p 1 odpowiada za 70—80% uczuleń na roztocze.
Alergen mniejszy
Cząsteczka alergizująca rzadziej (poniżej 50% przypadków). Przykład: Der p 6 — ok. 41 % uczuleń na roztocze.
Alergen ukryty
Uczulająca substancja w produkcie, którego nie podejrzewamy o obecność alergenu — np. kazeina jako emulgator w wędlinach.
Alergia
Nadmierna reakcja układu immunologicznego na substancję obcą, a przez innych — nieszkodliwą.
Alergia kontaktowa
Reakcja skóry po kontakcie z haptenem (cząstką małej masy). Objawia się wypryskiem, świądem.
Alergia na pokarmy
Nieprawidłowa reakcja organizmu na pokarm lub fragment żywności.
Alergia wziewna
Nadmierna reakcja układu odpornościowego na substancje wdychane (pyłki, roztocza).
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry
Zapalenie skóry z powodu alergii kontaktowej — objawia się miejscowym świądem i wysypką.
Anafilaksja
Silna, zagrażająca życiu reakcja alergiczna — często wymaga natychmiastowej podania adrenaliny.
Antygeny
Substancje, które wywołują odpowiedź układu odpornościowego. Gdy wywołują alergię — nazywane są alergenami.
Astma
Przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, często alergiczna — objawiająca się skurczem oskrzeli i dusznością.
Atopia
Dziedziczna skłonność do alergii — często ujawniająca się we wczesnym wieku.
Atopowe zapalenie skóry (AZS)
Przewlekła choroba skóry — czerwone, suche, swędzące zmiany, najczęściej u dzieci.
B
Białka zapasowe
Roślinne białka (np. z orzechów), odporne na wysoką temperaturę i enzymy. Mogą wywoływać ciężkie reakcje alergiczne.
C
CCD (determinanty węglowodanowe)
Glukozydowe fragmenty występujące w wielu roślinach i lateksie. Mogą dawać fałszywie dodatnie wyniki testów, ale rzadko powodują objawy.
D
Diagnostyka molekularna
Badanie krwi, które identyfikuje dokładnie, na którą cząsteczkę alergenową reaguje pacjent — pomaga dopasować leczenie.
E
Ekstrakt alergenowy
Mieszanina białek — uczulających i nie — używana w testach skórnych alergii.
Eozynofile
Rodzaj białych krwinek zaangażowanych w reakcje alergiczne — ich nadmiar wskazuje na alergię.
Epitop
Fragment alergenu rozpoznawany przez przeciwciało IgE.
G
Glikokortykosteroidy
Hormony o działaniu przeciwzapalnym i antyalergicznym, stosowane np. w leczeniu astmy i kataru.
Geraniol
Naturalny składnik olejków eterycznych (np. z pelargonii), działa przeciwzapalnie, bakteriobójczo i przeciw roztoczom.
H
Hapten
Mała cząsteczka, która sama nie uczula, ale po kontakcie ze skórą może wywołać alergię kontaktową.
I
IgE swoiste (immunoglobuliny E)
Przeciwciała produkowane przez organizm w reakcji na konkretny alergen — ich obecność świadczy o uczuleniu.
K
Katar alergiczny
Przewlekły nieżyt nosa wywołany alergią — objawia się zatkaniem, swędzeniem, może prowadzić do zapalenia zatok i ucha.
L
Lipokaliny
Białka zwierzęce (w moczu, ślinie, naskórku), odporne na ciepło, słabo reagują krzyżowo. Przykłady: Can f 1/2 (pies), Fel d 4 (kot).
LTP (nsLTP)
Roślinne białka odporne na temperaturę i trawienie, często uczulające i krzyżujące się między produktami (np. owoce, orzechy).
M
Marsz alergiczny
Proces rozwoju alergii: atopowe zapalenie skóry → alergia pokarmowa → astma.
Mediatory reakcji alergicznych
Substancje wytwarzane w organizmie, które nasilają reakcję alergiczną (np. histamina).
O
OAS (zespół alergii jamy ustnej)
Obrzęk, świąd, zaczerwienienie w jamie ustnej po kontakcie z owocami lub warzywami skrzyżowanymi z pyłkami.
Oleozyny
Roślinne białka (orzechy, nasiona), odporne na temperaturę — mogą wywoływać poważne reakcje alergiczne.
P
Panalergen
Białko występujące w wielu organizmach (profiliny, CCD, PR‑10) — uczula, ale często bez objawów.
Parwalbuminy
Zwierzęce białka (np. w rybach), odporne na ciepło — mogą krzyżowo uczulać różne gatunki ryb.
Pokrzywka
Wysypka — bąble i świąd — mogą mieć podłoże alergiczne lub inne (np. termiczne).
R
Reakcje krzyżowe
Alergie na podobne białka z różnych źródeł (ponad 70% podobieństwa) — np. pyłki—brzoza i jabłko.
Rekombinanty
Cząsteczki alergenów zmodyfikowane biotechnologicznie do celów diagnostycznych lub leczniczych.
S
Swoista immunoterapia (SIT)
Odczulanie molekułą alergenu podawaną w kontrolowanych dawkach — zwiększa tolerancję organizmu.
T
Termostabilny / Termolabilny
Białka odporne / wrażliwe na ciepło:
- termostabilny: np. LTP, oleozyny — nie tracą aktywności po obróbce termicznej,
- termolabilny: np. PR‑10, profiliny — traci działanie po ugotowaniu.
W
Wstrząs anafilaktyczny
Nagła i ciężka reakcja alergiczna — obrzęk dróg oddechowych, spadek ciśnienia, wymaga adrenaliny.