Alergia w ciąży — objawy i leczenie dla przyszłych mam

Ciąża to wyjątkowy czas, w którym organizm kobiety przechodzi wiele zmian. Jednak u części przyszłych mam mogą pojawić się nowe lub ostrzejsze objawy uczulenia, co bywa słusznym powodem do niepokoju. Warto wiedzieć, że większość alergii w ciąży nie stanowi zagrożenia dla mamy i rozwijającego się płodu – pod warunkiem właściwej opieki i kontroli symptomów. W tym artykule wyjaśniamy, skąd bierze się alergia w ciąży, jakie są najczęstsze objawy oraz kiedy należy skonsultować się z lekarzem.

W SKRÓCIE:

  • Alergia w ciąży może się nasilać lub pojawić po raz pierwszy z powodu zmian hormonalnych i odpornościowych.
  • Najczęstsze alergeny to pyłki, roztocza, pokarmy (np. mleko, orzechy), kosmetyki, leki i czynniki środowiskowe.
  • Objawy obejmują katar, łzawienie oczu, wysypkę, duszności; w skrajnych przypadkach groźną anafilaksję.
  • Nieleczona alergia (szczególnie astma) może zagrażać dziecku przez niedotlenienie i ryzyko przedwczesnego porodu.
  • Leczenie opiera się na unikaniu alergenów, domowych metodach i – jeśli to konieczne – bezpiecznych lekach zaleconych przez lekarza.

SPIS TREŚCI:

  1. Jakie są przyczyny alergii w ciąży?
  2. Co najbardziej uczula w ciąży?
  3. Jakie są objawy alergii w ciąży?
  4. Czy alergia w trakcie ciąży szkodzi dziecku?
  5. Jak zapobiegać nasileniu alergii w ciąży?
  6. Testy alergiczne a ciąża
  7. Co można brać na alergię w ciąży?
  8. Leczenie alergii w ciąży
  9. Kiedy zgłosić się do lekarza z alergią w ciąży?
  10. FAQ
Kobieta w ciąży z objawami alergii – alergia w ciąży i jej wpływ na przyszłą mamę

Jakie są przyczyny alergii w ciąży?

Alergie powstają w wyniku nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na substancje, które organizm naturalnie uznaje za nieszkodliwe. Natomiast na początku ciąży, układ immunologiczny kobiety ulega zmianom – może się zatem osłabiać lub zacząć wręcz nadmiernie reagować i w efekcie zaostrzyć objawy alergii. Przyczyny nasilających się symptomów obejmują m.in.:

  • nadmierny kontakt z nowymi alergenami środowiskowymi lub pokarmowymi,
  • zmiany hormonalne wpływające na układ odpornościowy,
  • predyspozycje genetyczne wraz z historią alergii w rodzinie,
  • podatność na czynniki stresowe i środowiskowe.

Co najbardziej uczula w ciąży?

Lista alergenów wywołujących reakcje uczuleniowe u kobiet w ciąży jest szeroka, przez co może się więc różnić od typowych wyzwalaczy spoza okresu brzemienności. Co więcej, zwiększona wrażliwość organizmu może powodować reakcje na substancje wcześniej poprawnie tolerowane. Część najczęstszych alergenów umieszczono poniżej.

Alergeny wziewne

Alergeny wziewne stanowią najczęstszą przyczynę objawów alergicznych. Pyłki roślin, szczególnie traw, drzew i chwastów, mogą wywoływać nasilone reakcje z powodu zwiększonej przepuszczalności błon śluzowych. Obecne przez cały rok roztocza i kurze domowe często powodują przewlekłe objawy ze strony układu oddechowego.

Pyłki roślin i roztocza – najczęstsze alergeny wziewne w ciąży

Alergeny pokarmowe

Alergeny pokarmowe mogą stać się problematyczne nawet u kobiet wcześniej niespecjalnie unikających konkretnych składników żywieniowych. Najczęściej uczulające produkty to mleko krowie, jaja, orzechy, ryby oraz skorupiaki. Ważne jest rozróżnienie między prawdziwą alergią pokarmową a nietolerancją, która jest częstsza w ciąży z powodu zmian w przewodzie pokarmowym.

Kosmetyki i artykuły higieniczne

Kosmetyki i środki higieny osobistej mogą wywoływać kontaktowe zapalenie skóry z powodu zwiększonej wrażliwości skóry w ciąży. Szczególnie problematyczne mogą być substancje zapachowe, konserwanty i niektóre składniki aktywne kremów przeciwstarzeniowych, jak przykładowo wpływający na poziom kobiecych hormonów kwas migdałowy oraz kwas laktobionowy, niewskazany w okresie ciąży ze względu na podatność do przekraczania bariery łożyskowej.

Niektóre leki

Leki, w tym specyfiki dostępne bez recepty, mogą wywoływać reakcje alergiczne. Ciąża nie chroni przed rozwojem uczulenia na medykamenty, a wręcz przeciwnie – zmiany w metabolizmie mogą wpływać na sposób, w jaki organizm reaguje na różne substancje farmakologiczne. Ponadto, metabolizm leków w organizmie kobiety ciężarnej może się różnić od metabolizmu u pań niebędących w ciąży, co może prowadzić do zwiększonego ryzyka reakcji alergicznych.

Inne czynniki

Czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenia powietrza, dymy czy silne zapachy, mogą być szczególnie drażniące dla kobiet w ciąży. Choć nie są to klasyczne alergeny, mogą wywoływać objawy podobne do alergicznych.

Jakie są objawy alergii w ciąży?

Z powodu fizjologicznych zmian w organizmie matki, objawy alergii podczas ciąży mogą być silniejsze niż zazwyczaj. Rozpoznanie symptomów alergicznych może być utrudnione, ponieważ niektóre objawy nakładają się z typowymi dolegliwościami ciążowymi.

Najczęstsze objawy alergii w ciąży to alergiczne zapalenie spojówek (łzawienie, zaczerwienienie, świąd oczu), wysypka, pokrzywka, świąd, rumień, a także duszności i kaszel w przypadku astmy. Często występuje też alergiczny nieżyt nosa (wodnisty katar, kichanie, zatkany nos, swędzenie), którego objawy są jednak często mylone są z katarem infekcyjnym, zapaleniem zatok przynosowych lub ciążowym nieżytem nosa.

Alergii towarzyszyć może ogólne osłabienie i odczucie zmęczenia oraz rozbicia. W skrajnych przypadkach może dojść do anafilaksji – ciężkiej, uogólnionej reakcji alergicznej zagrażającej życiu. Objawy obejmują szybko narastającą duszność, spadek ciśnienia tętniczego, utratę przytomności oraz obrzęk krtani. Anafilaksja w ciąży wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.

Czy alergia w trakcie ciąży szkodzi dziecku?

Głównym mechanizmem, przez który alergia może wpływać na przyszłe dziecko, jest niedotlenienie wynikające z problemów oddechowych matki. Przewlekła duszność bądź ciężkie napady astmy mogą zmniejszać ilość tlenu dostarczanego do dziecka przez łożysko, co może wpływać na prawidłowy rozwój płodu.

Przewlekły stres związany z uciążliwymi objawami alergicznymi może prowadzić do zwiększenia poziomu kortyzolu w organizmie matki. Długotrwała podatność na czynnik stresujący może wpływać na rozwój układu nerwowego płodu oraz zwiększać ryzyko przedwczesnego porodu.

Niektóre badania sugerują, że ciężka, niekontrolowana astma matki może zwiększać ryzyko niskiej masy urodzeniowej dziecka oraz powikłań podczas porodu. Jednak większość kobiet z dobrze kontrolowaną astmą rodzi zdrowe dzieci o prawidłowej masie urodzeniowej.

Wpływ alergii u matki na rozwój płodu i ryzyko powikłań ciąży

Jak zapobiegać nasileniu alergii w ciąży?

Eliminacja lub ograniczenie kontaktu z alergenem stanowi podstawę prewencji. W przypadku alergii na pyłki roślin, zaleca się ograniczenie przebywania na zewnątrz w okresach wysokiego stężenia pyłków, szczególnie rano i wieczorem. Regularne sprawdzanie kalendarza pylenia oraz korzystanie z aplikacji monitorujących jakość powietrza może pomóc w planowaniu aktywności na świeżym powietrzu.

Modyfikacje diety mogą odegrać ważną rolę w zmniejszeniu nasilenia objawów alergicznych. Dieta bogata w przeciwutleniacze, omega-3 i witaminę D może wspierać funkcjonowanie układu immunologicznego. Probiotyki mogą pomóc w utrzymaniu zdrowej mikroflory jelitowej, co ma wpływ na odpowiedź organizmu.

Zarządzanie stresem jest istotnym elementem prewencji, ponieważ przewlekły stres może nasilać objawy alergiczne. Techniki relaksacyjne, takie jak joga prenatalna, medytacja czy techniki oddychania, mogą pomóc w redukcji poziomu stresu i poprawie ogólnego samopoczucia przyszłej mamy.

Profilaktyka alergii w ciąży – zdrowa dieta, nawilżanie powietrza i relaksacja

Testy alergiczne a ciąża

Wykonywanie testów alergicznych podczas ciąży wymaga szczególnej ostrożności i precyzyjnej oceny stosunku korzyści do ryzyka. Chociaż diagnoza alergii może być wstępem do właściwego leczenia, niektóre metody diagnostyczne mogą nieść potencjalne zagrożenia dla matki i dziecka.

Niezależnie od poniższych przypadków najlepszym czasem na kompleksową diagnostykę alergologiczną jest okres przed planowaną ciążą lub po zakończeniu karmienia piersią. Jeśli diagnostyka jest konieczna w ciąży, powinna być przeprowadzona przez doświadczonego alergologa w ośrodku z możliwością natychmiastowego leczenia ewentualnych powikłań.

Bezpieczne testy alergiczne w ciąży

Skórne testy punktowe (SPT) są uznawane za względnie bezpieczne w ciąży, jednak wiążą się z teoretycznym ryzykiem wywołania reakcji systemowej. Testy SPT polegają na wprowadzeniu małej ilości alergenu do naskórka i obserwacji reakcji miejscowej. Ze względu na zwiększoną reaktywność skóry w ciąży, wyniki mogą być fałszywie dodatnie.

Badania serologiczne, takie jak oznaczanie swoistych przeciwciał IgE w surowicy krwi, są uważane za bezpieczne w ciąży. Te testy nie niosą ryzyka reakcji alergicznych i mogą dostarczyć cennych informacji diagnostycznych. Jednak interpretacja wyników może być utrudniona z powodu fizjologicznych zmian w układzie immunologicznym podczas ciąży.

Potencjalnie ryzykowne testy alergiczne w ciąży

Śródskórne testy alergiczne mogą być niebezpieczniejsze, gdyż niosą wyższe ryzyko reakcji uogólnionych, dlatego zazwyczaj nie są zalecane w ciąży. Szansa na wystąpienie anafilaksji – choć niewielka – może być szczególnie niebezpieczne dla matki i płodu.

Testy eliminacyjne i prowokacyjne z pokarmami mogą być przeprowadzane jedynie pod ścisłym nadzorem medycznym, jeśli są absolutnie konieczne do ustalenia diagnozy. Jednak ze względu na ryzyko reakcji systemowych, są rzadko zalecane w ciąży.

Co można brać na alergię w ciąży?

Leczenie alergii podczas ciąży wymaga starannego doboru terapii, która będzie skuteczna i jednocześnie nieszkodliwa dla rozwijającego się dziecka. Podejście do leczenia powinno być stopniowane, rozpoczynając od metod niefarmakologicznych, a następnie wprowadzając leki bezpieczne dla przyszłej mamy.

Domowe sposoby na alergię w ciąży

Niefarmakologiczne metody leczenia uczulenia stanowią pierwszą linię terapii i często mogą znacząco złagodzić objawy alergiczne bez ryzyka związanego ze stosowaniem leków. To naturalne podejścia jest szczególnie wartościowe w pierwszym trymestrze ciąży, kiedy ekspozycja płodu na leki powinna być zminimalizowana.

Płukanie nosa roztworem soli fizjologicznej lub hipertonicznej jest skuteczną metodą usuwania alergenów i zmniejszania obrzęku błony śluzowej. Regularne irygacje mogą znacząco poprawić drożność nosa i zmniejszyć potrzebę stosowania nowoczesnych medykamentów. Roztwory można przygotować samodzielnie lub używać gotowych preparatów dostępnych w aptekach.

Nawilżanie powietrza w pomieszczeniach może pomóc w łagodzeniu objawów suchości i podrażnienia dróg oddechowych. Optymalna wilgotność względna powinna wynosić 40-50%. Można używać nawilżaczy powietrza lub stawiać pojemniki z wodą w pobliżu grzejników.

Zimne okłady na oczy mogą złagodzić swędzenie i łzawienie związane z alergicznym zapaleniem spojówek. Można używać chusteczek nasączonych zimną wodą lub specjalnych masek żelowych.

Unikanie wspomnianych już czynników drażniących, takich jak dym tytoniowy, silne zapachy czy zanieczyszczone powietrze, może zapobiegać nasileniu objawów. Szczególnie ważne jest utrzymanie czystego środowiska domowego.

Domowe sposoby łagodzenia objawów alergii u kobiet w ciąży

Leki na alergię w ciąży

Jeśli metody domowe okażą są niewystarczające, można rozważyć farmakoterapię, opierając wybór leków na kategorii bezpieczeństwa FDA i danych o wpływie medykamentów na ciążę.

Antyhistaminiki I generacji (np. difenhydramina) są względnie bezpieczne, lecz wywołują senność. Preferuje się II generację (cetyryzyna – kategoria B, loratadyna – B/C), które mają mniej działań ubocznych.

Donosowe glikokortykosteroidy (budezonid, flutikazon) i stabilizatory komórek tucznych (kromoglikan sodowy) są uznawane za bezpieczne dzięki minimalnemu wchłanianiu. W astmie stosuje się krótko działające β2-mimetyki (salbutamol).

Dobór leków w ciąży powinien ustalić lekarz.

Leczenie alergii w ciąży

Immunoterapia alergenowa jest skuteczną metodą leczenia przyczynowego alergii, jednak zastosowanie odczulania w ciąży wiąże się ze szczególnymi wyzwaniami i wymaga ostrożności. Decyzje dotyczące kontynuacji lub rozpoczęcia terapii podczas ciąży powinny być zawsze podejmowane przez doświadczonego alergologa po ocenie korzyści i ryzyka.

Kontynuacja immunoterapii

Kontynuacja trwającej immunoterapii w czasie ciąży jest zazwyczaj możliwa, szczególnie jeśli leczenie jest dobrze tolerowane i pacjentka osiągnęła fazę podtrzymującą. Większość ekspertów zaleca utrzymanie ustalonej dawki bez zwiększania, aby zminimalizować ryzyko reakcji systemowych.

Rozpoczynanie odczulania w ciąży

Rozpoczęcie nowej immunoterapii podczas ciąży jest generalnie niezalecane ze względu na nieprzewidywalność reakcji organizmu w tym okresie oraz ryzyko wystąpienia reakcji systemowych. Zwiększona reaktywność układu odpornościowego może prowadzić do nasilonych reakcji na alergeny podawane w ramach odczulania.

Planowanie ciąży a immunoterapia

Planowanie ciąży u kobiet poddawanych immunoterapii powinno uwzględniać optymalny czas na kontynuację lub zakończenie leczenia. Idealna sytuacja to osiągnięcie fazy podtrzymującej przed zajściem w ciążę, co pozwala na bezpieczną kontynuację odczulania.

Kiedy zgłosić się do lekarza z alergią w ciąży?

Do lekarza należy zgłosić się:

  1. Jeśli objawy alergii są silne lub nagle nasilają się.
  2. W przypadku duszności, świszczącego oddechu lub trudności w oddychaniu.
  3. Gdy pojawią się objawy obrzęku naczynioruchowego lub inne reakcje alergiczne wymagające pomocy.
  4. Jeżeli symptomy uczulenia utrudniają codzienne funkcjonowanie.

FAQ

Nieleczona astma lub poważne reakcje alergiczne mogą zwiększać ryzyko przedwczesnego porodu. Dlatego ważne jest kontrolowanie alergii przez cały okres ciąży.

Większość alergii nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla kobiet w ciąży. Wymaga jednak odpowiedniego monitorowania i leczenia. Największe ryzyko wiąże się z ciężkimi reakcjami alergicznymi, takimi jak anafilaksja lub niekontrolowana astma oskrzelowa. Zmiany hormonalne w ciąży mogą wpływać na nasilenie objawów alergicznych, dlatego ważne jest dostosowanie terapii do nowej sytuacji.

Istnieją genetyczne predyspozycje do rozwoju chorób alergicznych dziecka podczas ciąży matki. Dzieci posiadające rodziców cierpiących na alergię mają zwiększone ryzyko rozwoju własnych alergii, ale nie muszą być uczulone na identyczne alergeny.

Tak. Ciąża może być czynnikiem wyzwalającym pierwsze objawy alergii u niektórych kobiet. Zmiany hormonalne, szczególnie wzrost poziomu estrogenów, mogą zwiększać reaktywność układu immunologicznego i wrażliwość na alergeny. Kobiety doświadczają wtedy po raz pierwszy objawów astmy, alergicznego nieżytu nosa lub alergii pokarmowych podczas ciąży.

Alergia matki nie stanowi zazwyczaj przeciwwskazania do karmienia piersią. Większość leków przeciwalergicznych może być bezpiecznie stosowana podczas laktacji, choć zawsze należy skonsultować się z lekarzem. Warto zaznaczyć, że karmienie piersią może nawet przynosić korzyści dziecku poprzez przekazywanie przeciwciał i czynników immunomodulujących.

Źródła:

  1. Gonzalez-Estrada A., Geraci S. A., Allergy Medications During Pregnancy, Am J Med Sci, 2016.
  2. Korzeniowska K., Pawlaczyk M., Pawlaczyk M., Jabłecka A., Leki przeciwhistaminowe w ciąży, Farmacja Współczesna, 2013.
  3. Sybilski A. J., Ciąża a choroby alergiczne, Medycyna po Dyplomie, 2016.
  4. Szałek E., Grześkowiak E., Bezpieczeństwo farmakoterapii w okresie ciąży, Farmacja Współczesna, 2008.
  5. EAACI Food Allergy and Anaphylaxis Guidelines. Primary prevention of food allergy. Allergy, 2014.
  6. Krishna, M. T., & Springston., Anaphylaxis in pregnancy: a rare, life-threatening event. British Journal of Anaesthesia, 2017.
  7. Maternal allergy and the presence of nonhuman protein in human milk. Journal of Allergy and Clinical Immunology: In Practice, 2020.
  8. Asthma in Pregnancy. New England Journal of Medicine, 2019.
  9. GINA — asthma in pregnancy / GINA Pocket Guide, 2021.
  10. Breastfeeding and Allergic Diseases / Food allergy prevention reviews, (2020–2022).

Dodaj komentarz